Aangenaam, de Zambezi!

“Je moet je verhalen over de Zambezi eens in een blog schrijven”, zei een collega tegen mij. Ik heb dapper weerstand geboden, maar ben nu toch overstag gegaan en dus bij deze mijn eerste blog. Ik wil jullie graag vertellen wat er zo uitdagend en spannend is aan de Zambezi, maar daarvoor moet ik eerst vertellen wat de Zambezi is en waar het WNF zich voor inzet.

De Zambezi is met een lengte van 2.574 km de 4de langste rivier van Afrika en voert het water af van onder andere Zambia, Angola, Zimbabwe, Malawi en Mozambique. Het stroomgebied van de Zambezi is een van de laatste grote wildernissen van Afrika. Een gebied met leeuwen, wilde honden, olifanten, neushoorns, nijlpaarden, waterbuffels, vogels als kraanvogels en ontelbare andere bijzondere en bedreigde diersoorten. De Zambezi dicteert hier het ritme van waterovervloed en droogte. Op sommige plaatsen is de rivier niet meer dan een stroompje tussen rotsen door, maar op andere plaatsen is ‘ie tientallen kilometers breed, vooral gedurende de natte tijd en wanneer de rivier buiten haar oevers treedt. We noemen de Zambezi niet voor niets: de levensader voor mens en dier.

Ook al zijn grote delen van de rivier nog relatief natuurlijk, de rivier wordt ernstig bedreigd door onder andere grote waterkrachtdammen voor elektriciteitsopwekking. De elektriciteit gaat voornamelijk rechtstreeks naar Zuid-Afrika. De twee grootste dammen Kariba en Cahora Bassa zijn respectievelijk 128 en 165 meter hoog en hebben een reservoir van respectievelijk 280 en 250 kilometer lang.
Nog afgezien van de sociale en milieugevolgen van de aanleg de dammen, zijn de gevolgen ook heel groot benedenstrooms van de dam. De van nature jaarlijkse overstroming die water bracht naar mens en natuur in de uitgestrekte overstromingsvlakten (uiterwaarden), zoals we dat uit onze aardrijkskundeboekjes over de Nijl kennen, verdween. De afvoer van de rivier is nu veel constanter.
In de laatste 50 jaar bleken de dammen echter niet de rivier te kunnen ‘controleren’ of ‘beheersen’ en zo hebben er op onverwachte momenten grote overstromingen plaatsgevonden met dodelijke slachtoffers, verdronken vee en oogst tot gevolg. Dat gebeurde wanneer de afvoer van de rivier zo groot was dat de dammen het water niet meer tegen konden houden en de sluizen van de dammen dus open moesten om de veiligheid van de dammen zelf zeker te stellen.

WNF investeert al vele jaren in de Zambezi in onder andere het bestrijden van stroperij, het uitbreiden en beschermen van natuurgebieden, maar ook het terugbrengen van een meer natuurlijk afvoerregime van de Zambezi (http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/projecten/details/?project=12).
Aangezien ik mij binnen het WNF vooral bezighoud met natte natuurgebieden en rivieren, werk ik met WWF collega’s in vooral Zambia en Mozambique en internationale partners aan beter beheer van de grote waterkrachtdammen in de Zambezi. We proberen ook te voorkomen dat er nieuwe dammen worden gebouwd. En daar zijn heel goede kansen voor!
Binnenkort kunnen we dit waarschijnlijk in de praktijk laten zien met een spectaculair experiment.
Maar daarover een volgende keer meer…